Maand: oktober 2020

Premier Morawiecki hekelt de protesten tegen de nieuwe abortuswet en houdt vast aan de nieuwe wet. Hij roept op tot kalmte, maar ik vraag me af of ernaar geluisterd zal worden

Loekasjenko probeert het nu met vriendelijkheid. Hij sprak met gevangen oppositieleiders, en gunde ze huisarrest in plaats van een cel. Maar het mocht niet helpen. De tijd van praten lijkt voorbij, de EU haalt de sancties uit de kast en zelfs bij bondgenoot Rusland groeit de kritiek.
Tom Vennink12 oktober 2020, 20:23

Aleksandr Loekasjenko begint in te zien dat hij Belarus niet kan leiden zonder legitimatie van de bevolking. Na twee maanden van repressie zoekt de zelfverklaarde president nu voor het eerst toenadering tot de oppositie.

Zaterdag ging Loekasjenko in een KGB-gevangenis om tafel met zijn opgesloten tegenstanders, naar eigen zeggen om grondwetsherzieningen te bespreken. Op vrijgegeven videobeelden zit Loekasjenko’s tegenover zijn belangrijkste uitdagers, onder wie oud-presidentskandidaten Viktor Babariko en Sergej Tichanovsky. Loekasjenko liet hen in het voorjaar opsluiten op beschuldiging van financiële misdaden.
Huisarrest

Na de vergadering mochten twee oppositieleden de gevangenis verlaten: hun detentie werd omgezet in huisarrest. De anderen kregen toestemming een badhuis te bezoeken. Daar konden ze even met elkaar praten zonder aanwezigheid van KGB-agenten.

‘Met deze ontmoeting erkent Loekasjenko het bestaan van politieke gevangenen die hij eerder criminelen noemde’, schreef de gevluchte oppositieleider Svetlana Tichanovskaja op haar blog in berichtenapp Telegram. ‘Dit is te danken aan onze druk.’

Haar man mocht voor het eerst een telefoongesprek voeren vanuit de gevangenis – Tichanovskaja en Tichanovsky hadden elkaar niet gesproken sinds mei, toen Tichanovsky opgesloten werd nadat hij zich kandidaat had gesteld voor de verkiezingen. In het telefoongesprek vroeg hij Tichanovskaja om haar politieke strijd vol te houden en ‘taaier’ te zijn.
Knuppels

Maar tot werkelijke concessies is Loekasjenko vooralsnog niet bereid. Zondag, een dag na zijn gesprek met oppositieleden, liet hij nieuwe protesten neerslaan. In Minsk werden meer dan 700 mensen aangehouden. Op videobeelden uit een arrestantenbus is te zien hoe opgepakte demonstranten gedwongen worden om door een haag van cipiers te rennen, terwijl de cipiers met hun knuppels de kansloze gedetineerden afranselen.

De oppositie ziet de 4 uur lange bijeenkomst in de KGB-gevangenis dan ook enkel als een bevestiging van Loekasjenko’s zwakke positie. ‘Dialoog vindt niet plaats in een gevangenis’, zei Tichanovskaja. Zij en honderdduizenden demonstranten in Belarus houden vast aan hun aanvankelijke eisen: vrijlating van politieke gevangenen en nieuwe verkiezingen.
Europese sancties

Ook de Europese Unie beschouwt Loekasjenko’s gesprek met de oppositie als een farce. Heiko Maas, de Duitse minister van Buitenlandse Zaken, zei maandag dat Loekasjenko op de EU-sanctielijst zou komen. ‘De EU-ministers hebben het groene licht gegeven om een pakket sancties voor te bereiden dat ook tegen Loekasjenko persoonlijk zal zijn gericht.’ Eerder zette Brussel de Belarussische leider nadrukkelijk niet op de sanctielijst om ruimte te houden voor een laatste bemiddelingspoging.

Loekasjenko is wanhopig op zoek naar manieren om een eind te maken aan de demonstraties. ‘De grondwet herschrijf je niet op straat’, zei hij tijdens de ontmoeting met oppositieleden. Maar nu zijn bezoek de demonstraties geenszins stopt, schermt hij plots weer met geweld. Maandag dreigde de minister van Binnenlandse Zaken met het inzetten van vuurwapens tegen demonstranten.

Maar het zijn niet alleen de aanhoudende demonstraties die het voor Loekasjenko onmogelijk maken om het land te leiden. Dieper in de maatschappij hebben aardverschuivingen plaatsgevonden die niet terug te draaien zijn. Voor een groot deel van de bevolking is Loekasjenko’s regime onacceptabel geworden na de ontkenning van het coronavirus, de ongekende verkiezingsvervalsing en de arrestaties en martelingen van eigen burgers. Er is geen enkel vertrouwen meer tussen overheid en burger. Wie nog meewerkt aan Loekasjenko’s systeem belandt in sociaal isolement.
Vrouwen

Bovendien staat de vrouwelijke helft van de bevolking nu tegenover Loekasjenko: vrouwen zijn door Loekasjenko al drie decennia weggezet als huisvrouwen zonder leiderschapskwaliteiten, maar zij leiden nu de strijd tegen Loekasjenko’s mannenclan.

Het Kremlin is zich bewust van Loekasjenko’s zwakke positie. Tot nu toe heeft president Poetin Loekasjenko aan de macht gehouden om te voorkomen dat zijn eigen nachtmerrie werkelijkheid wordt in een bevriend buurland: een bevolking die met straatprotesten het vertrek afdwingt van een autocraat die verkiezingen vervalst. Maar Russische parlementariërs suggereren openlijk dat er voor de lange termijn een andere oplossing nodig is. De vooraanstaande parlementariër Konstantin Zatoelin zei onlangs in de Russische media: ‘Belarus onder Loekasjenko is een doodlopende weg (VK 12-10-20).’